Kritičko osvrt na knjigu “Monografija Brčko distrikta BiH”

Po sadržaju kako je napisana, “Monografija Brčko distrikta BiH” (treće izdanje) podsjeća na publikaciju srbijanskih autora dr. Nenada Kecmanovića i dr. Čedomira Antića “Istorija RS” (2010). Dodikovi puleni dr. Aleksandar Đurić (turistički djelatnik) i Marko Draganić (bivši lokalni novinar), pod supervizijom Siniše Milića (najuticajnijeg brčanskog esenesdeovca), štampali su i ove godine objavili Monografiju distrikta, koja je, ustvari, publikacija ili “svojevrsni turistički vodič”, kako je u svojoj “Uvodnoj riječi” napisao prim. dr. Zijad Nišić, aktuelni gradonačelnik, a ne Monografija ove specifične lokalne zajednice BiH.

ANTIBOSANSKI SADRŽAJ

Dan nakon prethodno napisanih rečenica (5. oktobra 2023) u Brčkom, Bijeljini i Tuzli pojavile su se plakate mape BiH pod naslovom “Podjela za koju se borimo” srpskih aktivista Karton revolucije. U praznom prostoru u omeđenim državnim granicama BiH i povučenom linijom trase koridora 5c, država je podijeljena na dva dijela (vjerovatno entitetski dio RS-a i zapadni dio kao entitet FBiH). Naravno, znaju aktivisti SNSD-a da se sa ovakvom podjelom Bosne i Hercegovine ne slaže Dodik, jer bi RS ostao bez Banje Luke, Prijedora, Laktaša, Trebinja. Cilj plakata bio je uznemirenje patriota naše države i pokazivanje ambicija srpskih nacionalista za “okupaciju” Brčkog, Tuzle, Goražda. Što se nikada ne može ni mirnim ni ratnim putem ostvariti kao ni bilo koja druga teritorijalna podjela BiH, izuzev one utvrđene DMS-om.

Ali, vratimo se “prosrpskoj” Monografiji distrikta i njenom antibosanskom sadržaju, Dakle:

U martu 2023. godine objavljena je knjiga pod naslovom “Brčko distrikt BiH – Monografija” čiji su izdavač Vlada i gradonačelnik distrikta. U ovoj publikaciji objavljeno je 15 tekstova: “Uvodna riječ gradonačelnika”; “Ime Brčko”; “Turističko-zemljopisni položaj”; “Historija/Brčko u prošlosti”; “Prirodno-zemljopisne karakteristike”; “Kultura i nasljeđe”; “Stanovništvo”; “Obrazovanje”; “Privreda”; “Grad sporta”; “Kultura”; “Seoska područja”; “Turizam i ugostiteljstvo”; “Evidencija graditeljskog nasljeđa”; “Manifestacije koje se održavaju tijekom godine”. Autor ove publikacije je dr. Aleksandar Đurić, “stručnjak za turizam”, a urednik bivši lokalni novinar Marko Draganić. Publikacija ima ukupno 181 stranicu na kojima je uz tekstove objavljeno i 245 fotografija i fotoilustracija, na osnovu čega se može reći da se ova knjiga može nazvati fotomonografija Brčko distrikta BiH ili turistički vodič distrikta. “Uvodna riječ” je napisana u nepostojećem bosansko-hrvatskom jeziku. Zašto?

Monografija svake lokalne, kantonalne, entitetske i zajednice BiH mora u svom sadržaju obuhvatiti barem u kraćim tekstovima: fizičko-geografske karakteristike; prahistorijski i srednjovjekovni period (u ovom slučaju) Brčkog i okoline; historiju Bosne/BiH i Brčkog, u okviru čega: uspostavu banovine i kraljevine Bosne, Osmansko carstvo, period Austro-Ugarske monarhije – okupacija i aneksija Bosne/BiH; Prvi i Drugi svjetski rat; obnova državnosti BiH (1943) u NOR-u (1941-1945) i uspostava NRBiH (1946) u sastavu savezne države NR Jugoslavije; odbrambeno-oslobodilački rat 1992-1995. nakon državnog referenduma i proglašenja nezavisnosti RBiH, Dejtonski mirovni sporazum i Ustav države BiH sa dva entiteta, zatim Konačna arbitražna odluka (1999), uspostava BDBiH i njegovo 22-godišnje funkcionisanje i razvoj. U sadržaju monografije moraju biti obuhvaćene i kulturno-prosvjetne prilike, vjerski život, kultura i umjetnost, kulturno-historijski spomenici, stanovništvo, istaknute ličnosti opštine i njene okoline, osvrt na publikacije seoskih centara itd.

Navedena metodologija prezentacije tekstova i druge građe u tzv. monografiji BDBiH nije primijenjena, što ću, ovom prilikom, ilustrovati sa nekoliko primjera:

U tekstu “Historija/Brčko u prošlosti” ne pominje se banovina Bosna (sa 10 banova) i kraljevina Bosna (sa 7 kraljeva). Ni Kulin ban i njegova povelja, kao prvi dokument o državnosti Bosne. Uopće se ne pominje ni prvi bosanski kralj Tvrtko I Kotromanić, a takođe ni Bosna kao nezavisna i suverena država koja je ušla u veliku porodicu evropskih kraljevina i carevina.

U (foto)monografiji BDBiH veoma površno se opisuje period osmanske vlasti duge više od 400 godina u Bosni i području Brčkog, kao ni obrazovanje, kultura, poljoprivreda, stanovništvo itd. iz tog perioda. Pominje se zgrada Turskog i Austrijskog konzulata, te zgrada Pošte, otvorene 1870. godine, ali ne i 1548. godina, kada je formirano selo Brčko u Korajskoj nahiji.

Ukratko je opisan (bez naslova) austrougarski period, ali bez detalja o otporu bosanskih branitelja, među kojima i Brčaka koji su pružili žestok otpor okupatorima. Takođe se ne piše ni o žrtvama te okupacije.

Autor navedene (foto)monografije ne pominje Prvi svjetski rat kao posebno poglavlje, dok je Drugi svjetski rat strpao u historijskoj nauci nepoznat “period od 1941. do 1995. godine”, koji je opisan zajedno sa Dejtonskim mirovnim sporazumom samo u 190 riječi (ili na pola stranice). Dakle, u ovoj publikaciji su ciljano zanemarene historijske činjenice o Narodnooslobodilačkom ratu 1941-1945, u okviru čega i ZAVNOBiH i AVNOJ (1943), kada je obnovljena državnost Bosne i Hercegovine i udareni temelji NR Jugoslavije. Takođe se ne pominje donošenje Ustava NRBiH 1946. godine po kojem je: “NRBiH narodna država republikanskog oblika” (čl. 1), zatim “NRBiH ostvarena (je) u svojoj oslobodilačkoj borbi i zajedničkoj borbi svih naroda Jugoslavije, kao narodna država, i izražavajući, na osnovu prava na samoopredjeljenje, uključujući pravo na otcjepljenje i na ujedinjenje sa drugim narodima, slobodnu volju svog naroda bez razlike narodnosti i vjeroispovijesti, ujedinila se, na osnovu načela ravnopravnosti sa narodima republika Srbije, Hrvatske, Slovenije, Crne Gore i Makedonije” (čl. 2) u saveznu državu Jugoslaviju.

Vezano za Brčko i NOR autor nije ni riječi napisao o doprinosu brčanskih boraca, posebno slavne, u Bukviku kod Brčkog formirane XVI muslimanske NOU brigade u kojoj su se rame uz rame na borbenom putu dugom 3.400 km zajedno borili i Srbi i Muslimani i Hrvati koji su, zajedno sa drugim brigadama i divizijama, oslobodili od fašističkih zavojevača, uključujući ustaše i četnike – cijelu Jugoslaviju, BiH i Brčko (koje je oslobođeno 7. aprila 1945. godine). U navedenoj publikaciji nema ni riječi o navedenim ključnim historijskim činjenicama.

Takođe je, kao što smo pomenuli, izbjegnuto pominjanje odbrambeno-oslobodilačkog rata 1992-1995. i u okviru tog predratnog perioda održavanje državnog referenduma (29. 2. i 1. 3. 1992) o nezavisnosti naše države. Na osnovu pozitivnih rezultata glasanja (64 posto za) naša država je stekla status nezavisne, suverene i međunarodno priznate Republike BiH, a potom i članice UN-a.

Spomenik srpskim braniocima Brčkog/Almir Šarenkapa

Autor (foto)monografije distrikta nije ništa napisao o agresiji Srbije, Crne Gore i JNA, kasnije i R Hrvatske, na našu Republiku BiH, zatim organizovanju odbrane naše zemlje putem Ustavom utvrđene Teritorijalne odbrane (TO) RBiH, kasnije Armije BiH i HVO-a. Na području općine Brčko u odbrani od agresorskih srpskih snaga učestvovale su 108/215. vmt. brčanska brigada i 108. pješačka HVO brigada Brčko. Zahvaljujući objedinjenim vojnim i policijskim snagama naše države, odbranjena je Republika BiH, potpisan Dejtonski mirovni sporazum (decembar 1995) i na temelju tog sporazuma odlukama Međunarodnog arbitražnog tribunala uspostavljen je Brčko distrikt BiH na teritoriji predratne opštine Brčko (493 km2), kao specifična lokalna zajednica pod direktnim suverenitetom države BiH. Ni ova hronologija historijskih zbivanja nije opisana u navedenoj publikaciji.

Vezano za uspostavu i funkcionisanje BDBiH kao najvažniji stavovi utvrđeni su: samostalnost distrikta i njegovih organa vlasti, Skupštine, Vlade, pravosuđa i policije, njegova multietničnost u svim oblastima života, multikulturalnost i multireligioznost, zatim, da se “neće dozvoliti podjela BDBiH po nacionalnoj osnovi” itd. Nažalost, pomenute i mnogobrojne druge historijske činjenice nisu napisane u reklamnoj (foto)monografiji BDBiH, napisanoj na 181 stranici i ilustrovanoj sa 245 fotografija i drugih fotodokumenata. U uvodnoj riječi gradonačelnik je ustvrdio da je ova monografija BDBiH i “svojevrsni turistički vodič”. Ne pominjući ni riječi o Dodikovom planu podjele BDBiH i uništenju BiH.

Na osnovu građe iznesene u navedenoj publikaciji može se konstatovati da se u njoj opisuje prosrpsko viđenje i BiH i Brčkog i Brčko distrikta BiH, da se njenim tekstovima ruši, tačnije, dovršava rušenje modela distrikta za druge lokalne zajednice, pa i državu BiH. Radi se o modelu kakav je uspostavljen i uspješno funkcionisao u vrijeme prvog gradonačelnika Siniše Kisića, predsjednika Skupštine Mirsada Đape i supervizora za Brčko: R. Farranda, G. Matthews​a, H. Clarka i Susan Johnson​.

Aktuelni gradonačelnik prim. dr. Zijad Nišić i njegov (smijenjeni) prethodnik Esed Kadrić, kao izdavači, stavili su potpis na navedenu i prethodne publikacije o BDBiH i na taj način pokazali svoj odnos i prema borcima i građanima koji su branili i odbranili svoju općinu i državu, a potom zajedno sa Predsjedništvom BiH i predstavnicima međunarodne zajednice uspostavili Brčko distrikt BiH. Prethodno je, polazeći od odredbi Dejtonskog mirovnog sporazuma kojima je utvrđena arbitraža za oblast Brčko, Međunarodni arbitražni tribunal donio tri odluke: Prvu arbitražnu odluku, Drugu dopunsku arbitražnu odluku i Konačnu arbitražnu odluku (5. 3. 1999) za “oblast Brčko”, na osnovu koje je 8. marta 2000. godine svečano proglašen Brčko distrikt BiH i imenovana Vlada i gradonačelnik, a kasnije Skupština distrikta. O procesu arbitraže i donošenju navedenih odluka u tzv. monografiji BDBiH nisu na adekvatan način opisane činjenice o tim historijski važnim procesima za naš grad i općinu.

Takođe naslov na koricama: “Brčko/Brčko” (ćirilicom, nap. M. M) nije usaglašen sa naslovom CIP – Katalogizacije državne Biblioteke BiH: “Brčko distrikt BiH – Monografija – treće izmijenjeno i dopunjeno izdanje” (na tri jezika i dva pisma i na engleskom jeziku). Monografija u svom sadržaju nema bilješku o autoru ove publikacije, tako da brčanska i šira javnost nema osnovne reference o njemu, posebno o njegovoj spisateljskoj djelatnosti.

Nema ni adekvatnih tekstova o historiji Bosne i Republike BiH u kojoj je prije 475 godina rođeno Brčko kao selo iz kojeg je izrasla palanka, kasaba, opština, srez, grad Brčko i na kraju Brčko distrikt BiH. Među 245 fotosa i fotoilustracija monografije BDBiH nema historijskih karti Bosne, posebno one nakon Berlinskog kongresa i Drugog svjetskog rata, koje su i danas aktuelne, i mape BiH nakon Dejtonskog sporazuma i donošenja Konačne arbitražne odluke za Brčko, koje je kao distrikt i posebna teritorijalna lokalna zajednica ugrađeno u geografsku kartu države BiH nakon 2000. godine.

ZAJEDNICA S IMENOM BIH

Brčko je jedina lokalna zajednica koja u svom nazivu ima ime države BiH, što obavezuje svakog autora koji piše o distriktu da ima u vidu tu činjenicu. Na osnovu toga u svakoj knjizi i publikaciji moraju biti obuhvaćene i činjenice iz, kao što smo već pomenuli, historije Bosne/BiH od prahistorije do godine u kojoj se štampa publikacija, monografija ili historija/povijest Brčkog i okoline, odnosno BDBiH.

Brčanski borci ARBiH – HVO i građani distrikta su ogorčeni što su među fotosima objavljeni i objedinjeni fotosi tri spomenika: poginulim borcima 108/215. vmt. brčanske brigade, “srpskim braniocima Brčkog” i braniteljima 108. pješačke HVO brigade Brčko. Autor ovog teksta smatra da je neprihvatljivo na jednoj fotografiji objedinjavati spomenike tri vojske iz rata, među kojima su borci ARBiH i HVO bili istinski branioci/branitelji općine Brčko i BiH kao nezavisne, suverene i međunarodno priznate države i tzv. srpskih branilaca Brčkog, koji su bili učesnici agresije i vojne okupacije našeg grada i Brezovog Polja i branioci paradržave RS od 1992. do kraja 1995. godine. Ova fotografija je najveća uvreda za sve Bošnjake i Hrvate, posebno za preživjele borce ARBiH i HVO-a Brčkog i njihove porodice.