Predstojeća godina će biti opasan test za Zapadni Balkan, jer ratnu žeravicu ponovo raspiruju Beograd i Moskva. Zapadne vlade se suočavaju sa oštrim izborom – da li da dozvole ambicioznim srpskim političarima i njihovim pokroviteljima Kremlja da gurnu region u još jedan oružani sukob ili da im uskrate alate za izazivanje krvoprolića.
Varnice rata najočitije su na Kosovu, u Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini – tri mete izgradnje mini-imperije Srbije. Metode destabilizacije mogu se u svakom slučaju razlikovati, ali cilj je jasan – uspostavljanje regionalne hegemonije Beograda i širenje granica Srbije. Ovaj postupni pristup ubrzan je posljednjih mjeseci zbog odluke Moskve da promoviše rat na Balkanu kako bi stvorio probleme NATO-u dok Rusija i dalje gubi tlo pod nogama u Ukrajini.
Moskva nema potrebe da angažuje svoju vojsku na Zapadnom Balkanu, jer Srbija ima svoje aspiracije i voljno služi kao zastupnik. Predsjednici Vučić i Putin imaju simbiotski odnos u kojem Putin pomaže Vučiću u zalaganju za proširenje Srbije, dok Vučić pomaže Putinu u prodoru u region i stvaranju problema zapadnim institucijama. Nestabilnost na Balkanu omogućava Moskvi da tvrdi da EU i NATO ne mogu riješiti ili spriječiti sukobe.
Za Kremlj je potkopavanje Balkana operacija niske cijene. Moskva pruža Beogradu i Banjaluci diplomatsku i finansijsku podršku zajedno sa oružjem, propagandom, dezinformacijama, provokatorima i naoružanim bandama. Ruske metode podmetanja i potčinjavanja suseda takođe služe kao vredni primeri za Srbiju da sledi tri glavne strategije – podela, eskalacija i dominacija. I sva tri će izazvati reakcije protivnika Srbije koje mogu izmaći kontroli u potpuno nasilje.
Prvo, strategija podele je očigledna u pokušajima da se mobiliše srpska manjina na Kosovu, podstakne strah, izazove etnički animozitet i dokaže da države na Balkanu ne mogu biti multietničke. Postavljanje barikada, napadi na novinare, prisilna regrutacija mirnih lokalnih Srba, otpuštanje provokatora i uništavanje imovine dio su metodologije. U Crnoj Gori su evidentni procesi podjela kroz Srpsku pravoslavnu crkvu, specijalne snage i nacionalističke radikale koji osporavaju nezavisnost Podgorice. U Bosni i Hercegovini, srpski entitet služi kao glavno sredstvo podjele, a hrvatski nacionalisti su također bili angažovani od strane Beograda uz obećanje teritorijalne dobiti.
Drugo, Vučić i Milorad Dodik, komandant bosanskog srpskog entiteta, obojica su uključeni u strategiju eskalacije kako bi dobili polugu kod zapadnih zvaničnika. Prijeteći oružanom intervencijom ili političkom secesijom, oni traže ustupke od EU i SAD i nakon toga stvaraju nove krugove nestabilnosti. Ovakve eskalacije skreću pažnju sa suštinskih problema – nepriznavanja kosovske državnosti od strane Beograda i izazova Banjaluke integritetu Bosne. Takođe služi za prikazivanje Prištine i Sarajeva kao krivaca i promoviše smirivanje Zapada kako bi se izbjegli dublji sukobi. Kao rezultat toga, EU provodi većinu svog vremena pokušavajući da smiri sukobe koje su proizveli srpski lideri, umjesto da se bavi osnovnim uzrocima.
Treća srpska strategija puzajuće dominacije osmišljena je da okupira susedne države pod kišobranom Beograda, bilo kao ekonomski podređene kroz projekat Otvoreni Balkan, kao političke zavisne kroz smanjenje suvereniteta, ili kroz potpunu teritorijalnu apsorpciju. Podela Kosova i Bosne se periodično reklamira kako bi se testirala međunarodna odlučnost i uplela Hrvatska i Albanija kao saučesnici u promenama granica i teritorijalnim dobicima od kojih će prvenstveno imati koristi Beograd.
Da bi porazili trostruku regionalnu strategiju Beograda, zapadni lideri moraju da primjene tri efikasna oružja: diplomatsko, vojno i ekonomsko. Na diplomatskom frontu, Kosovo, Bosna i Crna Gora ne smiju biti gurnuti u popuštanje etno-nacionalizmu. Primarni primjer je pritisak na Prištinu da učvrsti teritorijalnu podjelu omogućavanjem stvaranja srpskog entiteta, stilizovanog kao „opštinsko udruženje“, koji će oponašati politiku razaranja države Republike Srpske u Bosni. Formiranje bilo kakvih etnički zasnovanih podjela je također poziv za dublju antizapadnu subverziju od strane Rusije.
U Crnoj Gori, Vašington ne treba da podržava političke igrače koji tvrde da su antikorupcijski i proevropski orijentisani dok ih korumpirane anticrnogorske i proruske snage koriste za destabilizaciju države. Ona također mora osporiti bilo kakvu izbornu manipulaciju u Bosni koja jača utisak etnonacionalističkih stranaka. Ovakva iluzorna rješenja će produbiti političke i nacionalne podjele i zapaliti nasilje jer se bošnjačko stanovništvo osjeća sve više opkoljenim.
U vojnoj areni, najefikasniji način da se spreči destabilizacija Kosova je pokazivanje moći od strane NATO-a i Kosovskih bezbednosnih snaga koje omogućavaju Prištini da sprovodi red i zakon u celoj zemlji. Kao što znamo iz 1990-ih, Srbija poštuje samo snagu, a ne slabost. Lekciju NATO-a o uklanjanju blokada puteva i omogućavanju slobode kretanja na Kosovu naučiće i beogradski operativci u Crnoj Gori i Bosni. Osim toga, i Kosovu i Bosni je potreban put do članstva u NATO-u, a hrvatski saveznici u NATO-u moraju se osloniti na Zagreb kako bi podržali sigurnost kroz proširenje NATO-a.
U ekonomskom i institucionalnom domenu, EU treba da potvrdi da će prekinuti sve tokove prihoda i izglede za pristupanje Beograda ako Vučić nastavi da teži podelama, eskalaciji i regionalnoj dominaciji. Nasuprot tome, Kosovu je potreban jasniji put ka pridruživanju EU, pored priznanja od strane pet onih koji se drže EU. Institucionalna i ekonomska izolacija Srbije od Evrope biće pojačana ubrzanim padom Rusije, koja se suočava sa ekonomskom katastrofom i raspadom države i imaće sve manje mogućnosti da pomogne Srbiji.
Primarni fokus zapadne politike na Balkanu mora biti sama Rusija. Nedovoljno je žaliti se na „maligni uticaj“. Protiv destruktivnog prisustva Rusije mora se aktivno boriti u svim arenama – politici, energetici, ekonomiji i medijima. Dobra polazna tačka bi bila da NATO zahteva da se zatvori ruska obaveštajna ispostava u Nišu, zamaskirana kao „humanitarni centar“, ili će se Beograd suočiti sa prekidom bilo kakvih korisnih vojnih kontakata. Omogućavajući prodor Rusije u region, Vučić sarađuje u ratu protiv Ukrajine poklanjajući Moskvi balkansku kartu u njenoj borbi sa Zapadom.