Iako u centru grada, naselje Kolobara je godinama izloženo različitim arhitektonsko – graditeljskim eksperimentima, devastiranju starih građevina, narušavanju tradicionalnih i prepoznatljivih dijelova jedne od najstarijih brčanskih mahala.
Malo koji objekat od istorijskog značaja u Brčkom, je pretrpio toliko ,,intervencija’’ kao Hadži Mehagina ili Kantardžića česma u Kolobari, kulturno-historijsksi spomenik i brčansko „mjesto sjećanja“. Sagradio ju je Mehmed Kantardžić pred odlazak na hadž ( 1933 ) i postala je simbol ove mahale.
Nažalost, iz neutvrđenih razloga, česma je posljednjih decenija prolazila kroz različite faze gubitka vode, pa čak je došlo i do potpunog presušivanja. Tada su na scenu stupali preduzimljivi i maštoviti brčanski preduzetnici i neimari svih profila i pokušavali ,,oživljavanje,, česme. Dovožena je silna mehanizacija, vršeno dubinsko kopanje, čišćenje, bušenje, ugrađivanje pumpi, senzora koji su radili na ,, rukomlat ‘’, odnosno poskakivanje, uvođenje slavina raznih tipova i profila, razgradnja i rušenje stare, izgradnja i farbanje u plavu betonsku boju nove… Moglo bi se nabrajati još mnogo toga, ali vrhunac je uslijedio prije nekoliko dana.
Na Hadži Mehaginu česmu, koja je prepoznatljiva po svojoj jednostavnosti, kamenom skraćenom obelisku, nadograđen je šadrvan. Zasjeo na česmu, okovao je, i kao takav, kod građana izazvao opšte divljenje. Blagodari se skupštinski poslanik koji je to izdejstvovao, hvali se graditelj koji je sagradio i projektovao takvo remek djelo. Ali malo ko se pita, da li je šadrvan podignut na pravom mjestu? Moglo bi se reći – bolje i to nego betonska plava boja, ali ne smije se zaboraviti da su česme jedno, a šadrvani drugo.
,,Šadrvani služe za iste svrhe kao i česme, samo su oni građeni u javnim kupatilima i dvorištima džamija, medresa i tekija, karavan – saraja i drugih većih objekata. Međutim, njihova prvenstvena zadaća je da daju vodu većem broju ljudi za isto vrijeme za obredno umivanje, a pored toga oni također djeluju plastično i dekorativno u svojoj okolini koja je sasvim različita od mahale. Šadrvani se bitno razlikuju od česmi.’’
Hair česma ili hajr česma (hair – dobro, česma – tur. ozidan i uređen izvor iz kojeg voda teče kroz cijev u mlazu) je vrsta javnih voda. U Bosni i Hercegovini podizane su još od osmanskih vremena duž glavnih prometnica. Namjena je bila za putnike namjernike da se mogu odmoriti, osvježiti i napiti. Hair česme bile su vid trajnog dobra (vakufa). Običaj je bio da se na njih ukleše ime vakifa, godina izgradnje i onih “pred čiju dušu se česma podiže”.
Ovaj šadrvan kao da je bio namijenjen za drugu lokaciju, ali je, da pare ne propadnu, postavljen je na Hadži Mehaginu česmu. Izgleda kao da je neko na fes stavio šešir. Lijepi su i jedan i drugi, ali ne idu jedan na drugog. U noćnim satima, osvijetljeni šadrvan izgleda kao nadžidžana mlada, odnosno, pod ,,duvak djevojka’’, koja bi najradije pobjegla i oslobodila se nametnutog okova.
Tako Brčko „skrnavi“ još jedan kulturno-historijski spomenika i brčansko “mjesto sjećanja”. I nikome ništa. Pa i nismo ništa bolje ni zaslužili.
M.E.P.